TEODORO S. MONGELÓS - VIRGINIA, CHE JAZMIN, CHE MBO’E HARÉPE, ESCUELERO PYHAREPE, MBORIAHU / Fuente: TEODORO S. MONGELÓS. POESÍA. Edición: RUDI TORGA

POESÍAS DE

TEODORO S. MONGELÓS

(Enlace a datos biográficos y obras

en la GALERÍA DE LETRAS del

www.portalguarani.com )

**/**
VIRGINIA
Mborayhúgui hendypúva che ñe’ẽ péina apipyaháta
apoíhaguã yvytúre ohekávo ijararã.
Sapy'antepu ikatúne oguãhe pe reimehápe
ajapo vaekue VIRGINIA purahéi ndéve guarã.
.

Nderehe che mandu’ava mombyry, mombyryvégui.
Ha py'yĩnte ku che képe rohecháva che yvoty.
Jepiguáicha pe nde áva, oguejývo nde ati’yre,
hyrupa ha iñapõpẽva ñaimo’ã ku Tupãsy.
.

Neporã ha nde jukýgui, nde resa ijyvotypáva.
Nde pire katu omimbíva ñasaindýicha pyhare.
Hi’ãitéva niko chéve rohupi che jyva ári,
rohetữ nde pyti’ape che py’a renyhengue.
.

Sapy’antepa ikatúne che rendu pe Ñandejára
ha akóúite nde potyrõ roipo’o che mba’erã.
Romoĩ vaerã VIRGINIA nichomíme Tupãsýicha
ha mamo umi ahahápe rohupi rogueraha.
De: VIRGINIA HA MYRNA PEGUARÃ
**/**
CHE JAZMIN
Nde poty morotĩmíre che jazmínpe rohenóiva.
Ha mamo rohechahápe hi’ãitéva rohetü.
Remimbigui pyharerõ ñasaindie rejoapíva.
Ha che aipo che ãngaiparánte ko yvy ári nde reju.
.

Rehayhúgui opurahéiva kyre’ỹ avañe’ẽme,
rehayhúgui che ahayhúva PARAGUAY ñane retã,
péina agã ndévehama rohypýi che ñeangekóipe.
Ha anianga kena ojupente tesaraípe japyta.
.

Ndeheguiko che arekóma peteĩ mba’e hepýva
ha oje’ove’ỹ vaerãma che py’agui marõve.
Pytữmby ñane añohápe mborayhu hypyveháva,
juavi’u jurupytépe, ñame’ẽ vaekue ojupe.
.

Pe vy’a uperõ guareko che ñe’ãgui ndopivéiva.
Ha amanoha’ára ohóne yvyguýpe chendive.
Pevarãpa jaipotáne pe mayma ohecharamóva.
Pevarãpa ÑANDEJARA mborayhu chéve ome’ẽ
De: CHE JAZMIN
**/**.
CHE MBO’E HARÉPE
Tamyapesã che ñe’ẽ
mayma yvoty rekovia
ha ipype toroañua
ko che py’a renyhe.
Hetámi nde che mbo’e
che mitã’ipe yma.
Ha heta mba'e porã
aikuaa nderehaé.
.

Upémte che karia’y,
ko’yte che mandu’a.
Etémi che akãhatã
ha heta roipy’apy.
Sapy’ante nde pochy
pe che nambi reipoka.
Ha néipamirö guarã
vokóikema rembyasy.
.

Hetako nderehaé
oiko chugui karia’y.
Ha mañeípa itavy.
Osẽ porã joaite.
Ajépane oime ndave
revy’a, nde juruvy,
rehecháramo ipoty
ha omimbi nde rapekue.
.

Kokueheve rohecha
rehasa rnombyrymi.
Akói ne kuñataĩ.
Avapiko toimo’ã.
Ha che katu che tuja,
ose osẽma che atĩ.
Ha che rova anga icha’ĩ.
Mbykýma che raperã.
De: CHE MBO’EHARÉPE
**/**
ESCUELERO PYHAREPE
Katuĩ che moangekóiva ku che kéra ha che páype
ha che ãnga ruguavépe aretémava oñemi.
Che ãho ipoty jerávo "escuelero pyharépe"
che jurúguima vokóike purahéipe osẽ oñani.
.

Mávavente ichupe kuéra nahendúi oguerohoryrõ
ha upeháre che jeynte pó mbytépe arekose.
Ahayhúnte mitã kuéra ha hi’ã vaerã ko’erõ
opu’ã ha ikaria’ývo arandúpe ojesape.
.

Pehechane mbyju’icha mitã kuéra ojuasarõ,
ñande pyre anga oko’irõ, pýregua omboverase.
Kuatia pe ijyva guýpe, sapukáipe oikuãve’ẽrõ.
Katuete vaerãko umíva "escuelero pyhare".
.

Ha mitã pe nereñóiva tapýimi mboriahu guýpe.
Voiete pe ñepyrữva peisu’u ha peraha.
Ikatúne ku vokóinte pe mimbimarõ arandúpe
araíre pe nde pýre ojajái ñane retã.
De: CHE MBO’EHARÉPE
**/**
MBORIAHU
Añandúgui che ro’ópe, añandúguinte ajapota,
mboriahu rekovekuégui purahéi hendupyrá.
Pehendukena péimeva, pehendu mba’eichaitépa,
mboriahu anga yvy ári oisu’u ha ogueraha.
.

“Mboriahu mba’apohára" tesaraípe oñemombóva.
Hembi’u repyrämíre opoñy ha otyryry.
Ku ko’ëguive opá kuarahy hi’ari kuéra.,
Ha ijao soropamirõ no ñandúiva ni ro’y.
.

Ogapýpe nda hembýigui ndikatúiva ñande kuéra
tembiapo repykuemíre tapia ñane potĩ.
Ha oiméne ojejapóva tekove itavyetevéva
pynandi ñande rechágui ojere ñandehegui.
.

Mboriahurénte ivaíva Ñandejára ojapeténe.
Mboriahúnte ipo pindáne ha hesénte ojejahéi.
Anianga tekotevẽtei jahecha `karai kuéra"
mboriahúmi reondépe oñesü ha otupanói.
.

Angã upéinte oĩ porãne hesaraíma mboriahúgui.
Ha rehorõ sapy’ante hendive reñe’ẽse
ndikaúma "hembiapógui" terã aipo "ipire váigui".
Ha nde upépe ha’arõbo neypytu ha nde ko’ẽ.
.

Ha’evéma yrükuéra ñapo’e vyroreípe.
Topami ñane pa’üme pe tavy kuehe guare.
Ñaimemíma oñoñe’éme peteĩ korasõitépe.
Ha anive "karai kuera" opuka ñanderehe.
De: HA MBORIAHU
.
Fuente: TEODORO S. MONGELÓS – POESÍA. Recopilación y edición: RUDI TORGA. Colección POETAS POPULARES, 1. Tapa: MARIO CASARTELLI. Editorial EL LECTOR, Asunción-Paraguay 1996. 115 páginas
.
TEODORO S. MONGELÓS
ÑE’Ẽ YVOTY ÑEMITỸHARA MARÃNGATU PAVẼ
** Nde ha'e ñe’ẽ yvoty moheñoihára apytépe, ñemitỹhára marãngatupavẽ. Remyatĩmoĩ ñande aveñe’ẽ, ñande reko ruguaitéguive, ñane retãgua remiandu remopytuhẽ haguã hapoitepeve. Ne ñe’ẽ omoañete ñande rembiasa ko ñande yvymíne. Eréva guive: ñanemopirĩ, ñande jopi, ñane mokunu’ữ ha ñane kytĩ. Eréva guivépe ndaipóri japu, kele'e gua'u, tova mokõi, py'ainirĩ, jurumy’ỹĩ, pytaryrýi. Nderejapói ñe’ẽ yvoty kachiaĩrã, poguasúpe rerochĩchĩ haguã. Ne remyapesã ne ñe’ẽ reroayvu haguã mboriahu rekove. Mboriahu remikotẽvẽ rerosapukái ha rehenduka umi ijapysa araitývape, hekoasy. Ne ñe’ẽ ñane mopyrữ pe tekoete yvu heñoihápe. Ne ñe’ẽ ñahendu rire, nañane tĩndysevéima. Ha ñane moñembo'y karia'yetéicha. Arandu ñane retã mba'eteévape, ñande resape'a.
** Ha upéicha avei pypuku rejo'o pe mborayhu, ne ñe’ẽ yvotýpe. "Ñe’ẽporavopyre" remyasaĩva ñane kuñataĩ kuéra okarayguápe, he’ẽve eiretégui. Kokue, ka’aguy, ñu, kóga ha yvoty ryakuã memete. Ñasaĩndy rendýpe rembojeguapáva, nde purahéi kuéra. Ha umi guyramicha oveve ne ãnga, mborayhu reka.
** Pe nde rekove, porayhu yvu, hypa’ỹvaerãma. Ko ñane retãme nde rapykuere, mbyjaicha ornimbi. Pe tetãrayhu ombogue vaekue ne ñe’ã tytýi, opyta mayma ñemoñare kuérape, tembiecharã. Ne ñe’ẽ yvoty ko’ẽ ko’ẽvere, pe ñande reko pytuhẽ ruguápe oñeñongatúma. Ha pépe guarãma ñaguãhẽmeve ñamo añete yvymaraẽ’y. - RUDI TORGA