Recomendados

sábado, 12 de diciembre de 2009

FÉLIX FERNÁNDEZ - POEMAS / Fuente: 25 NOMBRES CAPITALES DE LA LITERATURA PARAGUAYA. Selección de SUSY DELGADO

Poemas de
(Enlace a Datos Biográficos y Obras)

.
CHE RÓGA
Oiméva che róga ñu hovy mbytépe
hyakuã porãnguape nda ijojahái
iñemondehára ara pyharépe
morotiva ndéicha jazmín Paraguay.

Nicho yvyramígui che abogado róga
tataindy mokõime ojehesape
ha hovái perchélpe henyhẽ che róga
che añomi upépe ambyatyva´ekue.

Tranquera rovái che róga rokára
ombojegua páva maymárô yvoty
oime ku diamela nardo ty iporãva
guyrami iparáva ho´úva ysapy.

Kuarahy ojayvývo ka´aguy kupépe
oga renondépe ajesareko
ahenói nde réra che kũ guy apytépe
pañuelo apytépe che mbojahe´o.

Ha iporã che róga ára pyharépe
hyakuã porãnguépe yvoty meme
akemiró iguýpe rohecha che képe
nde nga´u la ijára ñamano meve.
.
CERRO CORÁ
Campamento, campamento,
amoite Cerro Corá pe
pyhareve ko'ẽtĩ tire
ñande guerra opahağua.
Henda ári Mariscal,
ijespádami okápe
Vencer o Morir he’ihápe
Ohuğuaiti umi kamba.

Osyry pe Aquidabán kulantríllomi apytép
iñe’ẽme omombe'u ñande ru omano hague
ha yvyra pirutĩmire cerro hữ pa’ữ mbytépe
ysyry pe omoirữvo ojahe'o umi ğuaiğuingue.

Mariscal tire Mariscal jey
mamópa oime nde rasa harã
nembochyryry nereñentregái
ndéko Paraguay mombe' upyrã.
Guyra jepeve ombopurahéi
omomba’ete Paraguay ruguy
nokirirĩvéi maymárõ guyra
oñembo'epa cada pytữmby.

Batallón ha regimiento
frente marcha tenonde
ka'aguýre orretumba
Mariscalnte osapukái
ha oikovéva ha hasýva
opu'ã mboka ipópe
odefendévo Paraguay.

Campamento, campamento,
amoite Cerro Corápe
cerromi pa’ữ mbytépe
Cordillera de Amambay.
Omano Mariscal López
tricolor ovevehápe
nontregáiri upe i bandera
odefendévo Paraguay.

Ñamanorire ñapu’ã jey
ñahendu vove Mariscal ñe’ẽ
umi ysyry tuju karugua
ombyasy joa López rekove.
La generación torroga hese
ha toñembo'e cada la oración
ha Cerro Corá, Lomas Valentinas,
nacherendumína Sauce, Boquerón.
.
RESERVISTA PURAHÉI
Tekove vai ndeje ko hosãva
uperehae anga namanói
Chákore he'i che irữngue ohasáva
ndeje haimete na chera'arõi.

Karia’y ñaña nemomorãséva
je aguahẽ nde rópe ka'aru pytữ
ha nde haimete remombo che réra
ha remondoho ñane mborayhu.

Na ne mandu’áipa ra'e upépe
ku pyhareve santomi rovái
ere ramo chéve che páy ha che képe
nde rekoviarã ndajuhuvaerãi.

Upe ne ñe’ẽ ahypýi ysapýpe
ha che korasóme aipyhy añoty
araha che pyri ñu ha ka’aguýre
ha áğa ajerévo ajuhu ipoty.

Aju rojuhu jepivérğõ guáicha
rasa nde rory ha akói che rayhu
ere aipo jaguápe nde reikuaaháicha
ouha ijára anive oguahu.

Opáma la guérra háime ndaroviái
ñaimeha jeýma ñande oñondive
ñande rogamíme santo mi rovái
ñañopẽ ojuehe ñande rekove.
.
OPINIONES SOBRE EL AUTOR
** En su libro LA LENGUA GUARANÍ DEL PARAGUAY, Ediciones MAPFRE, 1992, el padre Bartomeu Meliá incluye a Félix Fernández entre "los cásicos de la poesía paraguaya", a quienes se refiere como "aquellos soldados-poetas, músicos casi todos ellos, a quienes la guerra del Chaco, entre 1932 y 1935, infundió acento lírico y proporcionó contexto épico". "Suelen considerarse los más representativos de esa generación a Emiliano R. Fernández, Félix Fernández, Darío Gómez Serrato y Teodoro S. Mongelós", agrega Meliá, para quien lo más importante de la obra de estos autores es "tal vez la función que ha jugado su producción en su conjunto, que ya aglutinó en su tiempo la emoción colectiva, gracias a una lengua con la que se identificaba el pueblo paraguayo y que todavía atrae a los contemporáneos. (...) La manera como es a veces presentada la obra de estos poetas-cantores refleja apreciaciones más sentimentales que críticas, muy hiperbólicas y al mismo tiempo bastante ingenuas; un efecto sin duda de su indiscutible popularidad".
** Ciñéndose a Félix Fernández, Meliá dice del mismo que fue "un poeta fecundo, dramaturgo y uno de los primeros escritores en prosa".
.
** Rudi Torga y Serafín Francia Campos, en el libro 13 CREADORES NACIONALES DE LA CAMPAÑA NACIONAL DEL ÑEMOMARANDU (Edición de la Dirección de Cultura de la Municipalidad y la Junta Municipal de Asunción, 1993, escriben sobre Félix Fernández: "Podría ser considerado uno de los poetas más “clásicos” de la literatura guaraní. En su poesía, forma y contenido se corresponden en densidad y precisión hasta alcanzar el nivel del más noble esteticismo". Y agregan más adelante que "cada poema que crea tiene la perfección que otorga perdurabilidad a la obra". Respecto a su conocido poema CERRO CORÁ, expresa los mencionados investigadores de la cultura popular paraguaya: "constituye una clarinada de valor y patriotismo...".
.
Fuente: 25 NOMBRES CAPITALES DE LA LITERATURA PARAGUAYA. Compilación y selección: SUSY DELGADO. Editorial Servilibro, Dirección editorial: Vidalia Sánchez, Asunción-Paraguay, 2005 (389 páginas).

1 comentario: