Recomendados

sábado, 31 de julio de 2010

WILFRIDO ACOSTA - TATÁPE GUARÃ - Prólogo: LUIS MARÍA MARTÍNEZ / Poesías: TATÁPE GUARÃ, YTY ATÝPE JETYPEKA, YVY REÑÓI, MÁVAPA NDE, APEVÉNTE, TAHÝI VEVE


TATÁPE GUARÃ
Poesías en Guaraní de
WILFRIDO ACOSTA
(Enlace a datos biográficos y obras
En la GALERÍA DE LETRAS del
www.portalguarani.com )
Tapa: WALTER SALDÍVAR
© WILFRIDO ACOSTA
© Arandurã Editorial
Telefax (595 21) 214 295
e-mail:
arandura@telesurf.com.py ,
www.arandura.pyglobal.com
Asunción - Paraguay
2009 (62 páginas)
.

a mi familia
y en especial a
Fátima y Stefi
las que van llenando
el pequeño espacio
de mi hogar.

Al Ing. Agr. Sergio Cantero,
por el apoyo desinteresado
en difundir lo nuestro.
.
PRÓLOGO
Idioma rico, el guaraní. Extraído de la selva y acrecentado al calor de las fogatas. Refleja lo que la vida integra en valores y pensamientos.
Es más; es lengua polisintética. Que crea sus materiales de manera concentrada. Así, una sola palabra puede y condiciona el vasto espectro de lo filosófico.
Acaso, y casi siempre, evita ahogarse en el pantanal de los adjetivos. Dice, razona, congela la fantasía. Posee una fuerza inusitada.
Enfrentándose a él, cualquier idioma se presenta íngrimo y demacrado, cual lengua de legajos. El guaraní supera en raíces, en perenne absorción de energías naturales.
Y bien, marchando en pos del texto presentado, digamos que WILFRIDO ACOSTA modula versos de admiración a la tierra, a la mujer, a la nostalgia, al amanecer, a la noche, al invierno, a la danza, a la sonrisa -esbozo bergsoniano-, a la madre, etc., confirmando así que la poesía se nutre de "circunstancias".
Concluye el poeta, si bien lo dijo al comenzar, que todo lo que vive, dinámico y temporal, termina confirmando el sabio decir hegeliano -ley universal por lo demás- que: "Todo lo que nace debe perecer". O repitiéndolo en otros términos, que seres y cosas marchan hacia la inevitable ex-tinción, hacia el TATÁPE GUARÃ (justo titulo para el libro) -de cremación o incineración lenta o acelerada por el fuego-: cósmica majestad en la filosofía helénica y universal.
WILFRIDO ACOSTA es talentoso poeta, de clara concepción. Con trazos sutiles, breves como suspiros, rescata lo vivido y poco escriturado. Virtud esencial de lo literario: vividos por muchos, mentados por pocos.
Finalmente digamos en elogio al poeta, de que mantiene la honradez y modestia de los auténticos creadores. De aquellos quienes huyen del mezquino autobombo y de los provocados elogios de la publicidad, que en nada sirven. Puesto que él se afana en cumplir su excelsa misión: crear estrellas para la vida, luces y ascuas para el pensamiento, letras para la historia. De las que está hecha la poesía en su conjunto. Y la que permanecerá para la historia.
.
LUIS MARÍA MARTÍNEZ
30 de julio de 2009
.
TATÁPE GUARÃ
Apevénte che sy ndaikatuvéima
Ipohyietéma opaite mba'e
Ñande apyka oku'ẽpaitéma
Ñanderetavéma ko'ẽ ko'ẽve

Kuehe nde ere chekane'õitépa
à nde ryvykuéra opu'ã pya'e
Ha ndaikatuvéima jaiko jejopýpe
Ñande róga guýpe sa'íma jaike.

Opáguio ou ko tekotevẽ
Mba'asy sogue'ñane mongu'e
Oúva ho'upa ohóva ndouvéi
Ha ndaikatuvéi ni aipo jakepa.

Amo apyka mangoguýpe oĩva
Yma jaguapými ñañomongeta
Ko'agã okacha ovavapaitéma
Ñandéicha avei tatápe guarã.

YTY ATÝPE JETYPEKA
Oko'i ojuehe opepe
Opopo osapukái ondyvu
Ohupi oityvyro omboveve
Ojetypeka omopu'ã ogueraha
Mba'yru iñakãse mombyry
Inekuetenonde oguahẽ
Yvytúre oikumby ojere.

Yty aty ne ryakuã mombyry
Vare'áko rejokóva ndave
Ijaty nderehe hetaite
Mitãmi, isy ha itúa upeve.

Kuatia atã, kuatia vevúi
"Lata" pararã, "botella" ojeka
Anílce reheja upéva hepyve
Nde ndereraháirõ araháta che.

Yty opu'ã ichivu
Embyaty anive remombo
Eheja tokaru tapicha
Taipoty sapy'a ivy'a

Oúma yty, ejúke pya'e
Ejúke ndeave jaha chendive
Yty oguahẽ, yty hyakuãvu
Yty memete ñanderekove.

YVY REÑÓI
Aníkena jaipota
Ñande yvy oñemyrõ
Jaipyguara totimbo
Toveve moñái kusugue

Hendaguépe taheñói
Kumanda ha avati
Ñamyapesã oñondive
Mandi'o ha manduvi

Kokue akãme topopo
Guyraũ ha aka'ẽ
Jahejánte toveve
Tahory ñane ma'ẽ

Aníke opyta
Ñande yvy iñanandy
Taheñói taipoty
Ñande ry'ái rykuere
Ñañotyva ipype
Tahapo ha topu'ã
Anive ikusugue
Opyta ñande rehe.

MÁVAPA NDE
Upe pyhare
Roikuaa ypýrõ
Nde rete omoirũva
Ysapy ryjúi
Ha'etévaicha
Opukavyva
Kunu'ũgui
Nde resa ohesapéva
Mbyja ko'ẽjúicha
Omoirũ che guata
Kane’õ mbeguemi.

Mávapa nde
Ajevérõ emyangekói
Che ángã tyre'ỹ
Embohory, embosaraki
Ha nderupytységui
Osẽ omuña yvytu
Mbaraka rasẽ ndive.

Mávapa nde
Rehejáva ikangy
Mborayhu?
Opyta ha'eño
Tesaýpe oañuã
Tyre'ỹ
Ejechaukána
Sapy'ami
Yvytu renonderã
Ka'aru,
Ha eheja ta'ikã
Cherehe,
Osyrýva... Tesay.

APEVÉNTE
Apevénte rohenóita
Opyta haguã nde réra.
Omuesakã yvága poty
Mbaraka purahéipe.

Apevénte nde réra
Che akãme heñóita
Nemborayhu iñambuégui
Opytáva ityre’ỹ

Oho ombopoty yvoty
Ha apyta ysapýndie
Aha'arõ kuarahy resẽ
Panambi renonderã

Apevénte
Che aramboha amoñe'ẽta
Nde rérape
Epytánte emoirũ mborayhu
Ombojeguáva nde reko.

TAHÝI VEVE
Ama ohasa ramo
Jahecha ovevejoa
Ijatypa ojuehe
Opiriri oguahẽ.

Tahyime ndéko ha'e
Kururu rembi'urã
Reveve sapy'ami
Rejere upéi re'a.

Mba'etéma tahyimi
Mbykyetéma nde vy'a
Anivémana ama
Rehasa ha reraha.

Oréko nde tahyimi
Orereko ndéicha avei
Oĩhápe upe mimbi
Roveve oreatypa
Roko'ípa ojuehe
Ipua'evéva oveve
Ha upe opytava'ekue
Kururu rembi'urá.

EPÓKE
Petei
Mokõi
Mbohapy
Epóke
Pya'e
Esẽke
Emuña.
Esẽke
Eheka
Emaña
Maña.
Ekañy
Kañy
Epóke
Pya'e
Ani avave
Nderupytyse.
Peteĩ
Mokõi
Mbohapy
Hake osẽ.

Peteĩ
Mokõi
Mbohapy
Epóke
Pya'e
Emaña
Emaña
Eheka
¡Háke!
Okañy.

PYKASU
Nde ha'e pykasumi
Che rape rembohorýva
Ko'ẽtĩ remoñe'ẽva
Kuarahy renonderã.
Nendive ipotypa
Yvoty ka' aguypýre
Nde purahéi ombohorýre
Upe ko'ẽmbota.

Ahechárõ pykasu
Reveve tory vy'ápe
Hi'ãitémi reimehápe
Nerendápe añemboja
Evevénte ha ehasa
Amoite yvyra ru'ãre
Eguejýnte ko aimeháre
Topytu'u che py'a.

EMBOSCADA
Jandaikatuvéima aimé mombyry che Valle Porã
Ko che mbaraka ndojahe'ovéima chéicha aveí
Hi’ãnte aguahẽ upe reimehápe ka'aru javérõ
Tahendu upépe ku turuñe'ẽme oguãherõ oúvo ita jokaha

Nde ha'e che valle ysyry pa'ũme repu'ã mbeguéva
Ndehegui osẽva ita ipotypáva omimbi joa
Tyapu tarova nde apysa omboty ojekárõ hína
Kuarahy rata ombogue arai, nde pire joka.

Aguahẽmbotávo amombo pinda Arekutakuápe
Añemyakykuévo taikutu pira sapy'áitemi
Upéi tatakuápe ryguasu ka'ẽndie tahyakuãvuma
Amoite che ru, che sy ndie avei ojetavahu topukavymi

Jepente nde réra ipohyiete karai ñe'ẽme
Mayma oikuaáva ogueroñe'ẽ katuĩ mante
Oíva yvate ipo mokõivépe ñande rovasáva
Che táva Emboscada ha "San Agustín" peteĩ añete.
.
ÍNDICE
PRÓLOGO - LUIS MARÍA MARTÍNEZ.
*. TATÁPE GUARÁ / YTY ATÝPE JETYPEKA / YVY REÑÓI / MÁVAPA NDE / APEVÉNTE / KO'ẼMBOTA / ARAI / PYHARE / OGUÃHẼVO PYHARE / OGUAHẼMA ÁRA RO'Y / ÑEMBOKI SA'I / REKEMI AJA / CHE TYRE'Ỹ NDEHEGUI / NERÕVETÃME / NEMBA'ERÃMI / NDE PUKAVYMI / MARÍA CHE SY / MITÃMI ANI NERASẼ / MITÃMI / MBURUKUJA / CHE SY HA CHE RU / NDÉVE GUARÃ CHE SYMI / TUJA CHE ANGIRŨ / ROSALÍA / ÁPE AGUAPÝTA / MBYKYMÍNTE / ARAPY PUKUKUE ARAPÝRE / TEKO ATE'Ỹ / AMA AMANGY / YSYRY / JAGUA PIRU / TUKU KARU / TAHÝI VEVE / EPÓKE / PYKASU / EMBOSCADA.
.
Visite la GALERÍA DE LETRAS
del PORTALGUARANI.COM
Amplio resumen de autores y obras
de la Literatura Paraguaya.
Poesía, Novela, Cuento, Ensayo, Teatro y mucho más.

No hay comentarios:

Publicar un comentario